استان اردبیل در شمال غربی ایران به عنوان یکی از شهرهای کوهستانی و خوش آب و هوای ایران شناخته شده است. مرکز این استان شهر اردبیل است. اردبیل از گذشته تاکنون به عنوان یکی از شهرهای مهم و باستانی ایران شناخته شده است. از دلایل عمده شهرت اردبیل دارا بودن بناهای تاریخی همچون بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و منابع طبیعی، مانند چشمه های آب معدنی و جنگل فندقلو می باشد. جاذبه های طبیعی و تاریخی استان اردبیل در کل استان پراکنده بوده و بسیاری از شهرهای اردبیل به واسطه این منابع در شمار شهرهای توریستی ایران قرار می گیرند.
بزرگترین شهرهای استان اردبیل خلخال، کوثر، نیر، سرعین، نمین، مشگین شهر، گرمی، بیله سوار، پارس آباد و خود شهر اردبیل است. شهرهای ذکر شده به عنوان شهرستان های اردبیل شناخته شده اند که هر کدام به شهرهای کوچک و بزرگ دیگری تقسیم می شوند. به منظور آشنایی بیشتر با استان اردبیل و شناخت شهرهای اردبیل در ذیل به ذکر جزئیات بیشتری در خصوص هر کدام از شهرهای اردبیل پرداخته می شود.
آشنایی با شهرهای اردبیل
۱- شهر اردبیل
یکی از مهم ترین شهرهای استان اردبیل، شهر اردبیل است که به عنوان مرکز استان شناخته می شود. این شهر زیبا در دامنه کوه سبلان شکل گرفته است. اردبیل را به سبب نزدیکی به آستارا، می توان شهری کوهستانی و مشرف به دریا توصیف کرد. شهر اردبیل داری چهار اقلیم آب و هوایی مدیترانه ای سرد، مدیترانه ای معتدل، کوهستانی معتدل و کوهستانی سرد است.
اردبیل به سبب کوهستانی بودن تقریبا ۸ ماه سال دارای آب و هوای سرد بوده و به عنوان شهری سردسیر شناخته می شود. در این شهر تاریخی دیدنی های بسیاری وجود دارد که گردشگران به منظور بازدید از آنها به شهر اردبیل مسافرت می کنند. از جمله مهم ترین جاذبه های دیدنی این شهر، بقعه شیخ صفی الدین، دریاچه شورابیل، مسجد جامع اردبیل، موزه مردم شناسی (حمام ظهیر السلام)، بازار سنتی و … است. از مهم ترین سوغاتی ها و صنایع دستی این شهر می توان به حلوای سیاه اردبیل، شیرینی های محلی، شکلات رسته، فرش، گلیم، جاجیم و … اشاره نمود.
۲- شهر سرعین
سرعین نام یکی دیگر از شهرهای اردبیل است که به شهر چشمه های آب معدنی شهرت یافته است. در شهر سرعین بیش از ۹ چشمه آب معدنی وجود دارد که همه آنها خاصیت درمانی همچون درمان دردهای عصبی، دردهای روماتیسم و … دارند. ارتفاع سرعین از سطح دریا ۱۶۵۰ متر است و از نظر جغرافیایی در غرب شهر اردبیل قرار دارد. دیدنی های شهر سرعین به حدی متفاوت و زیاد است که سالانه بالای دو میلیون نفر از نقاط مختلف جهان از این شهر دیدن می نمایند.
مهم ترین جاذبه های سرعین را می توان مرکز آب درمانی شهر و مجتمع آب درمانی سرعین دانست که در خیابان دانش و روبه روی هتل بین المللی لاله سرعین قرار گرفته است. همچنین آب گرم گاومیش گلی، پیشت اسکی آلو ارس، روستای آلو ارس، روستای شایق، تپه آناهیتا، روستای آتشگاه، آبشار ورگه سران، مردان بلاغی، تورش سویی، چاقور چوقر، دره گلستان و … از دیگر دیدنی های سرعین است.
۳- شهر نیر
شهر نیر مرکز شهرستان نیر است که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی اردبیل قرار گرفته است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۰۰ متر و طول و عرض جغرافیای آن ۴۷ درجه و ۵۹ ثانیه و ۳۸ درجه و ۲ دقیقه می باشد. نیر همانند سایر شهر های اردبیل، دارای آب و هوایی معتدل و خنک است که بین کوه های سبلان و کجی قیران قرار دارد.
در این شهر نیز دیدنی های قابل توجهی وجود دارد که از جمله آنها می توان به بالیقلوچای، نیر چایی، قورچای، آب معدنی بوشلو، قینرجه، سقزچی، بولاغلار و … اشاره نمود. شهرستان نیر به سبب موقعیت خاص جغرافیایی آن دارای مراتع بسیار خوب و محیط مناسب برای دامداری محسوب می شود. همچنین مردم این شهرستان غالبا به کار کشاورزی اشتغال داشته و محصولاتی همچون جو، گندم، سیب، چغندر قند، علوفه حیوانات و … تولید می کنند.
۴- شهر خلخال
خلخال نام یکی از شهرهای اردبیل است. این شهر نیز همانند سایر شهرهای اردبیل دارای جاذبه های طبیعی بی شماری است. که از جمله آنها می توان به جاده اسالم به خلخال، آبشار آقبلاغ، پل معلق پیر تقی، دریاچه ی نئور، غار یخگان، و … اشاره نمود. آبشار آقبلاغ در کوه آغ داغ و در نزدیکی روستای لرد بخش شاهرود خلخال می باشد. همچنین پل معلق پیر تقی، در نزدیکی روستایی به همین نام قرار گرفته است و پلی بسیار جذاب و دیدنی است.
دریاچه نئور مابین شهر اردبیل و خلخال و در نزدیکی روستای عباس آباد واقع شده است. و غار یخگان نیز در ۷۷ کیلومتری شهر خلخال و در ضلع غربی رشته کوه ماسوله داغ قرار دارد. رودخانه قزل اوزن خلخال هم به عنوان یکی از رودخانه های معروف است که در قسمت شرقی شهرستان قرار دارد. رودخانه قزل اوزن خلخال از کردستان نشات می گیرد و پس از عبور از استان هایی همچون زنجان، آذربایجان شرقی و اردبیل به دریاچه ی خزر می ریزد. اطراف رودخانه بسیار سرسبز و خوش آب و هوا است. به همین جهت به عنوان تفرجگاهی کم نظیر برای گردشگری محسوب می شود.
۵- شهر نمین
در بین شهرهای اردبیل نمین به عنوان شهری سرسبز شناخته شده است که در دل خود جنگل هایی بسیار و مشهور دارد. وجه تسمیه نامگذاری این شهر به سبب رطوبت همیشگی آن است. نمین به سبب نزدیک بودن به دریای خزر در تمام فصول سال نمناک و مرطوب به نظر می رسد. طبیعت فوق العاده زیبای نمین سبب شده است که این شهر به عنوان شهری داری دو بهار هم شناخته شود. یک بهار آن فروردین تا خرداد است و بهار دیگر آن از مهر تا آبان را شامل می شود.
گشت و گذار و تفریح در شهر نمین برای علاقه‌مندان به سرسبزی و درخت پیشنهادی فوق العاده است. چرا که با رفتن به این شهر زیبا می توان در دل درخت های فندقلو و مشه سویی هوایی تازه استشمام کرد. جنگل فندقلو و جنگل مشه از عمده دلایل انتخاب گردشگران برای رفتن به نمین است. این جنگل ها هر دو در فاصله ی ۱۰ کیلومتری شهر نمین قرار دارند.
برگزاری جشنواره گل های بابونه در جنگل فندقلو به عنوان یکی از هیجان انگیز ترین برنامه هایی شناخته شده است که همه ساله در این جنگل اجرا می شود. برای بهره‌برداری از جاذبه های گردشگری نمین هزینه های زیادی به منظور ارائه خدماتی همچون برق، آب تجهیزات مخابراتی و … هزینه شده است. علاوه بر منابع طبیعی در نمین آثار تاریخی همچون مقبره شیخ بدرالدین، قلعه شیندان و … نیز وجود دارد.
۷- مشگین شهر
در بین شهرهای اردبیل مشگین شهر از شهرت زیادی برخوردار است. بیشترین جاذبه های طبیعی و تاریخی اردبیل در این شهر قرار گرفته است. از جمله این دیدنی ها می توان به شهر یری، قلعه قهقهه، تالاب جیران گلی، پل معلق مشگین شهر و … اشاره نمود.
شهر یری در ۳۱ کیلومتری مشگین شهر قرار دارد. شهر یری به عنوان یکی از گورستان های تاریخی است که با سنگ افراشت هایی مختلف هزاران سخن از گذشته بشری را به همراه دارد. قلعه قهقهه نیز در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی مشگین شهر و در بین روستای گنچویه و قره آغاج به عنوان یک مکان تاریخی و به عنوان زندان سیاسی تاریخ شناخته شده است. همچنین در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی این شهر و در نزدیکی لاهرود، تالاب جیران گلی قرار دارد. این تالاب محیطی بسیار خوش آب و هوا برای تفریح است.
اصلی ترین شهرت مشگین شهر را می توان به دلیل وجود پل مشهوری به نام پل معلق مشگین شهر دانست. این پل توسط مهندسین داخلی طراحی و اجرا شده و در حال حاضر به عنوان بزرگترین پل معلق خاورمیانه شناخته شده است. بازدید از این پل هیجان انگیز، لذت فوق العاده ای است که ارزش چندین بار تجربه را دارد. در این شهر آبشار زیبایی به نام گورگور نیز وجود دارد که در جنوب روستای موییل و در چند کیلومتری جنوب شهرستان مشگین شهر قرار دارد.
۸- شهر پارس آباد
پارس آباد یکی از شمالی ترین شهرهای اردبیل است. پارس آباد در شمال استان اردبیل و در فاصله ۲۲۰ کیلومتری مرکز استان قرار دارد. شهرت پارس آباد بیشتر به جلگه مغان است. مغان منطقه ای بسیار حاصلخیز با آب و هوایی بارانی است. به همین دلیل منطقه ای مناسب برای کاشت و برداشت انواع مختلف محصولات کشاورزی محسوب می شود. بیشتر محصولات به عمل آمده در این منطقه به سبب کیفیت بالایشان صادراتی محسوب می شوند. محصولاتی همچون: انجیر، ازگیل، گیلاس و آلبالو، هندوانه، خربزه، هلو، زردآلو، سیب، گلابی، و … از جمله محصولات مغان به شمار می آید.
یکی از مهم ترین جاذبه های تاریخی پارس آباد، قلعه اولتان است. این قلعه در ۵۰۰ متری روستای اولتان و در ۳ کیلومتری پارس آباد قرار دارد. قلعه اولتان یک قلعه نظامییادگار دوران اشکانیان می باشد. از دیگر جاذبه های شهر پارس آباد می توان به دریاچه شهرک شهید غفاری اشاره کرد. این دریاچه در نزدیکی رودخانه قره سو قرار گرفته است. منطقه شکار ممنوع تالاب مغان، برج سنگی قارجالو، روستای اولتان، منطقه جنگلی چهل پله، تپه نادری، باغ های میوه مجتمع پارس آباد و … از دیگر جاذبه های این شهر است.
۹- شهر گیوی
مرکز شهرستان کوثر شهر گیوی است که در ۳۰ کیلومتری اردبیل قرار دارد. گیوی به عنوان یکی از شهرهای اردبیل دارای وسعت تقریبی ۱۲۴۵ کیلومتر مربع است. میزان ارتفاع شهر گیوی از سطح دریا ۱۵۰۰ متر است. در شهر گیوی نیز همانند سایر شهرهای اردبیل وجود منابع طبیعی به عنوان یکی از مهم ترین دلایل توجه گردشگران و توریست ها به این شهر است.
از مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهر می توان به آب معدنی ایستی سو اشاره نمود که خاصیت درمانی آن در آن منطقه زبانزد خاص و عام است. علاوه بر ایستی سو می توان به رستم داشی (سنگ رستم)، یخچال طبیعی بوزلوخ، داش حمام (حمام سنگی)، آبشار روستای باغچه جیق (شرشر)، روستای هواشانق و سدهای خاکی از جمله سد خاکی گنجگاه، سد خاکی سیرابیل پردستلو، سد خاکی لیکوان و … اشاره نمود.
۱۰ – شهر گرمی
یکی از شهرهای مجاور دشت مغان شهر گرمی است. شهر گرمی به عنوان یکی از شهرهای اردبیل مرکز شهرستان گرمی محسوب می شود. به سبب نزدیکی این شهر به جلگه مغان و بافت منحصر به فرد طبیعی آن فعالیت دامداری و کشاورزی در این منطقه از رونق بالایی برخوردار است. همچنین در شهر گرمی و شهرهای تابع آن صنایع دستی اهمیت بسیار بالایی دارد. به نحوی که گلیم فرش نما (ورنی) به عنوان یکی از بهترین صنایع دستی این منطقه در روستای اینجلو به وفور تولید می شود. این گلیم به عنوان یکی از اصلی ترین صنایع دستی شهر گرمی شناخته شده است.
علاوه بر ورنی در شهر گرمی محصولات دیگری همچون پلاس، خورجین، شال گردن و … تولید می شود. از جمله مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر گرمی علاوه بر کوه های سرسبز و چشمه ساران متعدد می توان به منطقه جنگلی آنی و آلیه، سد گیلارلو، روستای ولان، قره آغاج، قوزلو، تنگ و … اشاره نمود.
۱۱- شهر بیله سوار
شهر بیله سوار به عنوان یکی از شهرهای اردبیل است که مرکز شهرستان بیله سوار می باشد. بیله سوار شهری تاریخی است که دارای قدمتی ۶۰۰ ساله می باشد. به علت نزدیک بودن بیله سوار به مرز و آب و هوای مناسب منطقه بیشترین فعالیت مردم این شهر در حوزه کشاورزی و گمرک می باشد. گرچه در این شهر مناطق گردشگری زیادی وجود دارد، لیکن شهرت بیله سوار بیشتر به سبب وجود بازارچه مرزی آن می باشد.
در این بازارچه اجناس خارجی با کیفیت با قیمتی بسیار مناسب یافت می شود. یکی از عمده اجناسی که در این بازارچه مرزی به فروش می رسد کت و شلوار مردانه و لباس های زنانه است. شهرت بیله سوار تنها به سبب بازارچه مرزی معروف نیست. بلکه این شهر زادگاه ورزشکاری مشهور به نام مجید فرزین است. مجید فرزین به عنوان وزنه بردار تیم ملی معلولان ایران، دارای مدال طلای پارالمپیک لندن است. آقای فرزین مدال طلای خود را در زمان زلزله آذربایجان شرقی به مردم زلزله زده اهدا کرد. در بین شهرهای اردبیل شهر بیله سوار به نسبت سایر شهرهای این استان به سبب مرزی بودن آن محل رفت و آمد بسیاری از خارجیان است.
صنایع دستی شهرهای اردبیل
غالب سوغاتی های شهرهای اردبیل تقریبا مشابه و نزدیک به هم می باشد. در بیشتر شهرهای اردبیل فرش، جاجیم، گلیم، نمدبافی، خورجین بافی، طراحی روی چرم، پلاس بافی، مسند بافی، سفال، جنته، سازهای سنتی، نگارگری، مفرش، چاقو سازی، نمکدان بافی، چلنگری، جل اسب، قلم زنی، ورشو سازی، چیق بافی و … به عنوان شاخص ترین صنایع دستی این شهرها شناخته شده اند.
سخن پایانی
شهرهای اردبیل هر کدام بستری بی نظیر برای صنعت توریسم محسوب می شود. جایگاه جغرافیایی منحصر به فرد استان اردبیل از اصلی ترین دلایل پیشرفت این استان و به تبع آن تمام شهرهای اردبیل است. تمدن چندین هزارساله اردبیل در کنار جاذبه های طبیعی این استان سبب توجه گردشگران داخلی و خارجی بسیاری به اردبیل شده است. به نحوی که غالب شهرهای اردبیل به عنوان یکی از اصلی ترین مقصدهای توریست ها تبدیل شده اند.
با وجود تنوع شهرهای این استان به ندرت تنوع رفتاری و اخلاقی در میان مردمان اردبیل دیده می شود. مردم شهرهای اردبیل همه خونگرم و مهمان نواز بوده و آدمی از معاشرت آنان لذت می برد. مسافرت به اردبیل و سیر و سفر در شهرهای زیبای این استان برای علاقه‌مندان به طبیعت و تاریخ بسیار جذاب است. در شهرهای اردبیل به منظور رفاه حال گردشگران مراکز رفاهی تفریحی زیادی، از جمله هتل ها و رستوران ها و مراکز خرید ساخته شده است.