بازار تاریخی اردبیل معروف به راسته بازار و یا«قیصریه» مجموعه ای است مرکب از تیمچه، سرا، حمام و مسجد که بنای فعلی آن از جمله آثار دوره سلجوقی، زندیه و صفویه و بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است . مجموعه تاریخی بازار اردبیل در میانه شهر و در طرفین خیابان امام خمینی واقع گردیده و به جهت قدمت و دارا بودن معماری سنتی از بازارهای تاریخی و جالب توجه ایران به شمار می آید .

بازار اردبیل از سابقه طولانی و درخشانی برخوردارمی باشد. مقدسی و اصطخری (قرن چهارم ه.ق) ، بازار اردبیل را به شکل صلیبی توصیف می کنندکه در میانه آن مسجد قرار داشته است. بازار اردبیل در قرن ۷و۸ ه.ق نیز از رونق فراوانی برخوردار بوده اما رونق اصلی آن مربوط به دوره صفویه است. در این دوره به جهت اینکه اردبیل خاستگاه سلاطین صفوی ، مرکز دینی و همچنین جایگاه مقابر شیخ صفی الدین اردبیلی و دیگر گذشتگان سلاطین صفوی بود شهر و بازار آن از اهمیت و رونق خاصی برخوردار گردید.

مجموعه کنونی بازار معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است و شامل راسته اصلی بازار ، راسته پیر عبدالملک ، راسته قیصریه ، راسته کفاشان ، راسته غلامان ، بازار زرگران ، سراجان ، پنبه فروشان ، مسگران ، چاقوسازان ، آهنگران ، سرای خشکبار (حاجی میرزا) ، سرای گلشن ، سرای وکیل ، سرای نو یا زنجیرلو ، سرای حاج احمد ، سرای حاج شکر ، سرای مجیدیه ، سرای امام جمعه ، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی است.

مجموعه بازار با طاق های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته و عرض طاق نمای مغازه ها به طور متوسط ۳ متر و قطر پایه های طاق ها حدود ۸۰ سانتی متر است. روشنایی داخل بازار از طریق روزنه های تعبیه شده در پوشش های گنبدی تامین می شود.

سرای خشکبارها از دو بازارچه موازی هم که هر دو بر راسته بازار عمودند تشکیل شده و هر کدام دارای ۵ دهانه و ۵۱ مغازه است. سرای گلشن نیز مرکب از دو بازارچه و یک سرا است و در مقابل سرای زنجیرلی واقع شده وبه راسته بازار و راسته پیر عبدالملک مربوط می شود. بخش اصلی سرا فضایی مستطیل شکل می باشد که پوشش آن متشکل از ۹ گنبد در میانه با چهار ستون مدور از سنگ خارا و در اطراف بر جرزها نگهداری می شود. ستون ها دارای سرستون مکعب شکل بوده و طاق های زیرین گنبدها توسط تیرهای چوبی به یکدیگر اتصال یافته و مهار شده است.

از دیگر بخش های مهم بازار ، چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه است . این بخش بنایی است مدور با گنبد کروی بلند وساده . قطر بنا در پایین ۱۲ متر و ارتفاع تقریبی آن ۱۳ متر است . بخش زیرین بنا ، بدون در نظر گرفتن پایه مغازه ها و امتداد بازارچه ها عبارت است از ۱۲ پایه که با ۱۲ طاق جناغی زمینه را برای بر پایی گنبد فراهم ساخته است . در هشت طاق جناغی مغازه ودر ۴ تای دیگر راهرو بازارچه ها تعبیه شده است. بر سر بازارچه شمال شرقی ، سنگ نبشته ای به چشم می خورد/س 

بر سر بازارچه شمال شرقی بازار سنگ نوشته ای است که تاریخ ساخت و بانی بازار در آن درج شده اما به علت فرسایش سطح سنگ و عدم اشاره دقیق منابع تاریخی زمان ساخت این بازار مشخص نیست و به روایتی پیش از حکومت صفوی احداث شده است.

اردبیل در زمان حکومت صفوی به دلیل مرکزیت، جایگاه والای دینی و واقع شدن قبور سلاطین صفوی و مهمتر از همه مقبره شیخ صفی الدین اسحاق اردبیلی جد خاندان صفوی به مانند پایتخت معنوی سلاطین صفوی بوده و این امر باعث شده این شهر و به خصوص بازار آن از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.

در قرن دهم هجری در زمان حکومت شاه طهماسب اول بازارهای اردبیل از رونق بسیار زیادی برخوردار بوده اند که از این قبیل می توان به بازار بقالان، کرباس فروشان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه و دهها سرای دیگر اشاره کرد.

بازار اردبیل با طاق‌نمای جانبی، طاق و تویزه و گنبدهای ساده که معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است شامل راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان و … است.

پوشش سقف راسته ها با طاقهای جناقی و گنبد چهار طاقی و ساده بوده و طول طاق نمای مغازه ها به طور متوسط سه تا چهار متر و قطر پایه طاقها ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر است.

روشنایی داخل بازار از طریق روزنه‌های تعبیه شده در پوششهای گنبدی تامین می‌شود که زیبایی بصری بی‌نظیری به فضای داخلی بازار بخشیده است.

 
بازار سنتی اردبیل بر روی نقشه گوگل

 

اسرافیل یاوریان در سال ۱۳۱۴ در خانواده ای مذهبی در شهر اردبیل به دنیا آمد. پدربزرگ او ، کربلایی نصیر از بزرگان شهر و محله عالی قاپو و متولی بقعه شیخ صفی بود. پدر ایشان ، حاجی محمد معروف به قوجا از بزرگان محله عالی قاپو و شهر اردبیل بود. اسرافیل یاوریان در شهر اردبیل ، تحصیلات خود را تا سوم دبیرستان ادامه داد و به زبان فرانسه که به عنوان زبان دوم در آن دوران در دبیرستان تدریس می شد علاقه داشت.

بعد از خدمت سربازی ، در ادارات خالصه و آبیاری از وزارت کشاورزی به کار اداری مشغول بود. در سال ۱۳۳۹ با پس انداز ناچیزی که داشت در مرکز شهر روبروی پارک شهر مغازه ای اجاره کرد و فروش نوشت ابزار و کتاب را با تابلوی “کتابفروشی و مطبوعاتی یاوریان” آغاز کرد که دومین کتابفروشی اردبیل محسوب می شد.

ایشان در سال ۱۳۴۹ ازدواج کرده و دارای ۴ فرزند پسر و یک فرزند دختر می باشد. وجود کتابفروشی معتبر که با شناسایی نیاز جامعه و فراهم کردن کتاب های مفید برای شهروندان ، نه تنها برای شهروندان که برای خود فرد کتابفروش و خانواده او نیز بسیار مفید می باشد. به گونه ای که با فراهم بودن محیط و امکان مطالعه کتاب های مختلف برای فرزندان، درجات عالی را طی کردند. در این میان برادرزاده اسرافیل یاوریان نیز از ایشان الگو گرفته و در شهر اردبیل کتابفروشی دایر کرده و به واسطه ایشان به انتشارات مختلف معرفی شد و انتشارات یاوریان را در اردبیل تاسیس کرد که نشر کتب دانشگاهی را به طور اختصاصی سرلوحه قرار داده است.

در سال ۱۳۶۵ به همراه ۱۹ نفر از دوستان اهل کسب و کار ، کارخانه آرتاماشین (سهامی خاص-اردبیل) دومین کارخانه ریخته گری ایران (شرکت ریخته گری پارس-تهران اولین بود) را بنیان نهاد. تجهیزات از آلمان شرقی تهیه گردید که در آن زمان دو دستگاه  کامپیوتر ۲۸۶ از اولین کامپیوترها بود. بعد از خیانت مدیر عامل و فرار به کانادا، اسرافیل یاوریان ریاست هیئت مدیره شرکت را به عهده گرفت و در سال ۱۳۷۵ با اصرار هیئت مدیره و با وجود مخالفت ایشان، کارخانه به فروش رفت.

اسرافیل یاوریان، همراستا با کتابفروشی، در اوایل راه اندازی کتابفروشی،  نمایندگی روزنامه اطلاعات و خبرنگاری این روزنامه را برای شهر اردبیل به عهده گرفت که اخبار بسیار  از جمله خبر و عکس باریدن برف در اردبیل در خرداد ماه از ایشان در روزنامه اطلاعات به یادگار مانده است. همچنین ایشان نماینگی مجلات ماشین، دانشمند، الکترونیک و مجلات بسیار دیگر را در اردبیل به عهده داشت.

نمایندگی انحصاری انتشارات امیرکبیر در اردبیل و انتشارات دیگر به ایشان اهدا شده بود که توسط ایشان کتاب های بسیاری از جمله تاریخ تمدن ویل دورانت در شهر اردبیل و استان اردبیل توزیع شد.

به همراه کتاب، در زمینه نوشت ابزار نیز فعال بود و نمایندگی کاسیو ( دستگاه کپی، صندوق ، ماشین حساب  و…) در اردبیل را نیز به عهده داشت.

در سال ۱۳۸۸ به عنوان کتابفروش برتر از وزارت فرهنگ و ارشاد، هدیه و لوح تقدیر دریافت کرد که در سال ۱۳۹۷ این موضوع با عنوان کتابفروش نمونه تکرار شد و با حضور وزیر فرهنگ از ایشان تقدیر به عمل آمد.

امید که همچنان با وجود ورود سیل آسای تکنولوژی های مدرن ،  کتاب و کتابخوانی و کتابفروشی ارج نهاده شود و در حفظ آن کوشش گردد.

آدرس: چهار راه امام خمینی ، خیابان مدرس ، روبروی پارک ملی شهر

شماره تماس کتابفروشی یاوریان : ۰۰۹۸۴۵۳۳۲۳۹۹۹۰