موزه باستان شناسی اردبیل یکی از مجهزترین و زیباترین موزه های تخصصی کشور به لحاظ معماری و فضاهای نمایشی نیز میباشد، این موزه روایتگر تاریخ و تمدن یک میلیون ساله ای است که به عقیده کارشناسان قدیمی ترین تاریخ اکتشافات باستان شناسی کشور محسوب می شود.
این موزه در سال ۸۷ در مساحتی بالغ بر هزار و ۷۰۰ متر مربع در دو طبقه و در بافت تاریخی و مجموعه جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی تجهیز و راه اندازی شده است.
یکی از مهمترین بخش های موزه باستان شناسی اردبیل سایت باستان شناسی قلعه بوینی یوغون روستای کورعباسلو ی شهرستان نیر است.
در طول چند دهه گذشته تاسیس موزه ها و نگارخانه های متعدد در سراسر ایران زمین بیانگر توجه سران این مرز و بوم به فرهنگ و تمدن است. علاوه برآن توجه به نگاهداری آثار باستانی و حفاظت از آن نیز جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. به طوری که توجه به آثار گذشتگان در حقیقت حفاظت از هویت ملی است. در همین راستا ایجاد موزه های مردم شناسی، صنایع دستی، باستانشناسی و… در جای جای استان اردبیل نشانه عنایات خاص به فرهنگ و تمدن و حفاظت از مواریث گرانبهای این منطقه است.
ساختمان فاخر موزه باستانشناسی اردبیل نیز از جمله طرح های مهم استان در زمینه معماری است. این موزه ،که در دو طبقه و با مساحتی بالغ بر ۱۷۰۰ متر مربع در بیست و نهم آبان ماه سال ۱۳۸۷ شمسی تکمیل و تجهیز و راه اندازی شد، یکی از موزه های باستانشناسی مجهز کشور به شمار می رود.
ساختمان موزه باستانشناسی بخشی از فضای پیرامون مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی را در برگرفته و آثار آن نمایانگر بخشی از فعالیت های تمدنی انسان در استان اردبیل محسوب می شود. آثار و اشیاء این موزه مشتمل بر دوره های مختلف پیش از اسلام، تاریخی و اسلامی است. اشیاء تاریخی و فرهنگی موزه باستانشناسی اردبیل با در نظر گرفتن قدمت و جنس آنها در دو طبقه سیر تحول و تطور تاریخ فرهنگ اردبیل را در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد.
در ویترین های به نمایش گذاشته شده طبقه اول و زیرزمین سفالینه های متنوع ساده و منقوش دوره های مختلف تاریخی و اسلامی؛ ظروف خاکستری رنگ، سفالهای منقوش سبک اردبیل متعلق به عصر هخامنشی و اشکانی و ریتون(تکوک) های مربوط به هزاره اول قبل از میلاد در معرض دید قرار دارد.
سفالهای دوره اسلامی که مشتمل بر سفال های اوایل اسلام، سده های میانی و متاخر است در طیف گسترده ای از سفالهای یکرنگ فیروزه ای، منقوش چند رنگ، نقش کنده زیر لعاب، سفالهای آبی و سفید، سلادون(سنگینه) را شامل می شود. بیشتر این سفال ها از برجسته ترین سفالهای دوره اسلامی ایران و اردبیل به شمار می رود.
اشیاء شیشه ای و فلزی از دیگر آثار ارزشمند به نمایش گذاشته شده در موزه باستانشناسی است که هنر و تکنیک شیشه گری و فلزکاری این سرزمین را معرفی می نمایند. قدمت این اشیاء به هزاره اول قبل از میلاد تا عصر ساسانی و دوره پرشکوه اسلامی می رسد. در اصل شاخصه این موزه اشیا شیشه ای آن است که در تعداد و تنوع قابل توجه است. این تعداد شی شیشه ای که به صورت سالم اکتشاف شود در هیچ موزه ای مشابه نداشته و ازاین لحاظ با موزه آبگینه رقابت میکند.
در برخی از ویترین ها سکه هایی از دوره های مختلف تاریخی ایران و بیزانس از جنس طلا، نقره و … نگهداری می شود که تاریخ آنها به عصر ساسانی و اوایل اسلام تا سده ی ۱۲ هجری قمری متعلق است. این سکه ها از نظر تحقیقاتی و باستانشناسی مهم بوده و بخشی از هنر فلزکاری و مهارت ضرب سکه ایران را معرفی می نماید، ضمن اینکه از نظر خطوط خوشنویسی و مطالعه سیر تحول خطوط قابل توجه هستند.
ساختمان فاخر موزه خطایی(باستان شناسی) اردبیل از جمله طرح های مهم استان در زمینه معماری است. این موزه ،که در دو طبقه و با مساحتی بالغ بر ۱۷۰۰ متر مربع در بیست و نهم آبان ماه سال ۱۳۸۷ش تکمیل و تجهیز و راه اندازی شد ساختمان موزه خطایی(باستان شناسی) بخشی از فضای پیرامون مجموعه تاریخی و فرهنگی شیخ صفی الدین اردبیلی را در برگرفته و آثار آن نمایانگر بخشی از فعالیت های تمدنی انسان در استان اردبیل محسوب می شود. آثار و اشیاء این موزه مشتمل بر دوره های مختلف پیش از اسلام، تاریخی و اسلامی است. اشیاء تاریخی و فرهنگی موزه باستان شناسی اردبیل با در نظر گرفتن قدمت و جنس آنها در دو طبقه سیر تحول و تطور تاریخ فرهنگ اردبیل را در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد. در موزه خطایی(باستان شناسی) اردبیل علاوه بر نگهداری اشیاء و اموال تاریخی- فرهنگی، طبقات و لایه های محوطه باستانی قلعه بوینی یوغون شهرستان نیر طراحی و بازسازی شده که بازدید کنندگان در قسمت شرقی طبقه زیرین می توانند از آن بازدید کنند.
در موزه باستانشناسی اردبیل علاوه بر نگاهداری اشیاء و اموال تاریخی- فرهنگی، یک سایت باستانی و تاریخی طراحی شده که بخشی از تاریخ و تمدن اشکانی منطقه بوینی یوغون شهرستان نیر را معرفی می کند، منطقه‌ای که مطالعات تاریخ آن را به عصر آهن رسانده و هم اکنون اسکلت زنی که به شکل جنینی آرمیده در این سایت به نمایش گذاشته شده است. این قسمت متعلق به دوره پیش از تاریخ تا شکل گیری اسلام است. توضیح اینکه در ایران باستان و قبل از آیین زرتشت اگر زمان مرگ فرد قبل از ظهر بود روبه شرق و خورشید، اگر بعد از ظهر رو به غرب و اگر شب زمان مرگش بود به پشت و رو به ماه دفن می کردند.بازدید کنندگان در قسمت شرقی طبقه زیرین می توانند از این سایت بازدید نمایند.
اما مهمترین بخش این موزه که در آینده ای نزدیک راه اندازی خواهد شد، آثار کشف شده از بررسی های هیئت باستان شناسی روسی در سال های ۸۳ تا ۸۴ از حوزه رود قزل اوزن به عنوان مهمترین منبع آبی اردبیل است.
گزارش هیئت روس تائیدی بود بر وجود اشیا سنگی و دست ساز که متعلق به اولین فرهنگ سکونت بشر بر روی کره زمین در یک میلیون سال قبل است. تا جایی که بعد از بررسی سطح الارض منطقه نوبت به بررسی رگه های زمین رسید تا بافت سطحی زمین را که در طول هزاره ها تغییر یافته مورد آزمایش قرار دهد.
قدمت آثار حوزه قزل اوزن قدیمی ترین اکتشافات کشور خواهد بود. قرار است اشیا کشف شده در موزه باستان شناسی مرکز استان به نمایش درآید.
این استان در شهرستان های دیگر از جمله مشگین شهر، خلخال، نمین و نیر نیز موزه باستان شناسی دارد، برای رونق موزه ها اغلب آثار کشف شده در موزه شهرستان بومی نگه داری می شود. آثار شاخص و نمونه هایی که از نظر قدمت، نظریات علمی و مطالعات باستان شناسی بی نظیر است در برخی مواقع به مرکز استان ارسال می شود.
گردشگران می توانند با مراجعه به مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی علاوه بر بازدید از این مجموعه بی نظیر از بازارچه صنایع دستی، موزه خطایی و موزه باستان شناسی استان نیز دیدن کنند.
موزه باستان شناسی اردبیل در نقشه گوگل
